Harput Darplı Osmanlı Sikkeleri ve Belirlenen İki Yeni Tip

Özet

Harput İç Kale’deki yerleşimin bugüne kadar MÖ 8. yüzyılda Urartular zamanında başladığı tahmin edilmekteydi; ancak 2021 yılı arkeolojik kazı sezonu buluntuları, kaledeki yaşantıyı M.Ö. 3. bin yıla kadar götürmüştür. Bu tarihten, Erken Cumhuriyet Dönemi’ne kadar da (1930’lu yıllar) kale içinde kesintisiz yerleşim görülmektedir. Ortaçağ’dan itibaren de burada bir darphanenin varlığı bilinmektedir.

Bu nitel araştırmada, Harput’un Osmanlılarca fetih tarihi sorununa da değinilmiştir. Harput İç Kale kazılarında bulunan Harput darplı Osmanlı sikkeleri, makalenin ana konusunu oluşturmaktadır. 9 adet sikkenin 1’i (Kat. No: 1) Yavuz Sultan Selim Dönemi’ne, 7’si de (Kat. No: 2-8) Kanûnî Sultan Süleyman Dönemi’ne tarihlendirilmiştir. 1 adet sikkenin de (Kat. No: 9) hangi hükümdar döneminde darp edildiği tespit edilememiştir. Katalogda yer alan 2 ve 9 numaralı mangırların, Harput darplı Osmanlı sikkelerinin yeni tipleri olduğu tahmin edilmektedir. Yanı sıra; Harput darphanesiyle ilgili ilk kez ayrıntılı bilgi verilmiş, burada hangi devletlerin sikke kestirdiği gibi sorularla ilgili dağınık, eksik bilgilerin nümismatik veriler ölçeğinde derlemesi ve yorumlaması yapılarak darphanenin iç kalede nerede olabileceğine dair görüş sunulmuştur.

Sonuç olarak, Harput araştırmacılarının ve Osmanlı yazarlarının verdikleri bilgilerden hareketle, 921/1515 kışında başlayan fethin, 922/1516 baharında tamamlandığı anlaşılmıştır. İlhak tarihi belli olmasına rağmen çeşitli kataloglarda yer alan Harput darphanesine ait 920/1514 tarihli sikkenin de üzerine durulmuş ve bunun hatalı okunduğu, gerçekte de 925/1519 yılına ait olması gerektiği kanaatine varılmıştır. Böylece net bir fetih tarihi (1516) ortaya çıkmıştır.

Elazığ İli, Harput Mahallesi, Harput İç Kale Kazısına Ait Atık Taş Ve Toprağın Kale Dışına Nakli ve İstifenmesi ve Kazıda Çıkarılan Taşınır Kültür Varlıklarının Temizliği, Tasnif, Fotoğraf Çekimi ve Teknik Çizimi Projesine verdiği destek için Türk Tarih Kurumuna teşekkür ederim. Ayrıca Kültür ve Turizm Bakanlığına, Fırat Üniversitesine, Elazığ Valiliğine ve Harput İç Kale kazı ekibine de katkılarından dolayı teşekkür ederim.
Makaleye katkısı bulunan İzmir Demokrasi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Öztürk’e, literatür taraması yapan ve sikkelerin okunmasında yardımcı olan Harput İç Kale kazı ekibinden Uzm. Arkeolog Mehmet Bayram’a teşekkürlerimi sunarım.