Giriş
Tripolis günümüz İç Batı Anadolu Bölgesi, Denizli ili, Buldan ilçesi, Yenicekent Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Messogis (Aydın Dağları) ile Tmolos (Bozdağ) Dağları’nın doğu uzantısı olan ve kentin kuzeyinde yer alan dik bir tepenin güney yamacındaki kent, Lykos (Çürüksu) Vadisi kuzeybatı ucunda konumlanmaktadır. Plinius, Tripolis’in Lydia bölgesi içerisinde olduğunu belirtmiştir[1] . Kuzeyinde yer alan yüksek tepe ve yerleşimin doğu hattı boyunca devam eden Maiandros (Büyük Menderes) Nehri, kentin doğal sınırlarını belirleyerek, Tripolis’i Lydia Bölgesi’ne dâhil eden en önemli coğrafik oluşumdur (Res. 1).
MÖ 3. yüzyılda Apollonia ismi ile kurulan kent, MÖ 1. yüzyılda kısa bir dönem Antoniopolis ve son olarak Augustus Dönemi ile Tripolis adıyla anılmıştır. Tripolis’te yapılan kazı çalışmaları ve yüzeyde korunan yapılar değerlendirildiğinde, MS 2. yüzyılda yoğun bir mimari gelişim tespit edilmiş ve kent bu dönemde en ihtişamlı dönemini yaşamıştır[2] . MS 325 yılında Tripolis, Nikaia Konsili’nde piskoposluk seviyesinde temsil edilerek önemini korumuştur. Tripolis ve Lykos Vadisi çevresinde MS 494’te gerçekleşen büyük deprem sonrası, yapılar tahribata uğramış ancak onarımlarla yeniden düzenlenip, kullanım görmeye devam etmiştir. MS 6. yüzyıl sonu, 7. yüzyıl başında Sasani Akınları nedeniyle, kent nüfusunun büyük bir bölümü Tripolis’in 5 km kuzeyinde yer alan korunaklı bölgelere göç etmiştir. Tripolis’te gerçekleştirilen kazı çalışmalarında MS 7. yüzyıla ait buluntu sayısının sınırlı olması, Sasani Akınları sonrası nüfusun kenti bir süreliğine terk ederek göç ettiği görüşünü destekler niteliktedir[3] .
Tripolis’te yüzeyde korunan yapıların referansı ve kent haritasının çıkarılması ile 2012 yılından itibaren gerçekleştirilen kazı çalışmaları, kent merkezinde hâlen devam etmektedir. Kentin kuzey- güney yönlü ana arterini oluşturan Hierapolis Caddesi’nin kuzeyinde gerçekleştirilen kazı çalışmaları sonrasında, caddenin doğusunda dükkân sıraları, batısında ise Agora, Anıtsal Çeşme ve Kutsal Alan yapıları ortaya çıkarılmıştır. 2016 yılı Kutsal Alan kazı çalışmaları sırasında, temenos duvarının kuzeyindeki künk hattının üzerinde yer alan toprak tabakasının temizlenmesi ile burada bir bronz kantar bulunmuştur (Res. 2-3). Kantar, hareketli kantar ağırlığının üst yarısı ile kuvvet koluna bağlantısını sağlayan zinciri dışında eksiksiz ve sağlam durumdadır[4] (Res. 4).
Tripolis kantarının tanım ve tipolojik özelliklerini ele almadan önce kantarların kullanımı ile çalışma prensibi hakkında kısa bir bilgi vermek doğru olacaktır. MÖ 1. yüzyılda kullanıma başlanan kantar Latince statera, campana ve Eski Yunanca’da κάμπανος olarak isimlendirilmiştir[5] . Kantarın kullanımı mekanik prensiplerin ve kaldıraç çalışma sisteminin kavranmasından sonra ortaya çıktığı düşünülmektedir[6] . Bu prensiplerle ilgili olarak ilk kez Aristoteles, ağırlıkları eşit olan fakat dayanak noktasından uzaklığı eşit olmayan yüklerin, dengeyi bozduğunu ve uzakta olan yükün daha ağır bastığını ifade ederek, denge ve uzaklık ilişkisini kurmuştur[7] . Archimedes ise kaldıraç ilkesini ve kaldıraçların çalışma prensibini ilk kez ortaya çıkarmıştır[8] . Bu mekanik prensipler doğrultusunda Vitruvius kaldıraç sisteminden bahsederken, kantarın çalışma sistemi ile benzer olduğunu belirtmiştir[9] . Bahsedilen bilgiler ışığında MÖ 1. yüzyılda kantarın çalışma sistemi kavranmış ve kullanımı gerçekleşmiş olmalıdır.
Kantarlar genel olarak kuvvet ve yük kolu olmak üzere iki bölüme ayrılmış yatay bir kol ve bu yatay kol üzerinde yerleştirilen aksamlardan oluşmaktadır. Yatay kolun üçte ikisini oluşturan kuvvet kolu üzerinde ileri geri hareket edebilen bir ağırlık, daha kısa olan yük kolunda ise askı kancaları, yük zinciri ile kancaları yer almaktadır[10]. Bazı kantar örneklerinde yük kancaları yerine kefe kullanıldığı da bilinmektedir[11]. Kantarın kısa olan yük kolu üzerinde yer alan askı kancaları kantarın sabitlenmesine, böylece sağlıklı bir ölçümün yapılabilmesine olanak sağlamaktadır. Bu bölümde yer alan askı kanca sayısı, kuvvet kolunda var olan ölçü skalası ile doğru orantılıdır. Farklı kenarlarda ve mesafede yer alan askı kancalarının her biri döndürüldüğünde, kuvvet kolu üzerinde yer alan ölçü skalası da değişiklik göstermektedir. Kuvvet koluna en yakın yerleştirilen ilk kanca, hafif yük ölçü skalasına, ikinci kanca orta yük ölçü skalasına, üçüncü kanca ise ağır yük ölçü skalasına karşılık gelmektedir.
Kantarlar için Roma İmparatorluk Dönemi’nde kullanılan ağırlık ve ölçü sistemi, Bizans Dönemi’nde de temel alınarak kullanıma devam etmiştir. Roma İmparatorluk Dönemi’nde 1 libra (poundu) ağırlığı 327,45 gram değerinde kullanılmışken, Geç Roma- Erken Bizans Dönemi’nde bu değer azalma göstermiş ve MS 4- 7. yüzyıllarda 324- 322, MS 7-15. yüzyıllarda 320- 319 grama karşılık gelerek kullanılmıştır[12].
Tanım
Tripolis kantarı hafif, orta ve ağır yük tartmak üzere üç farklı ölçü sistemine sahip kuvvet kolu ile üç askı kancalı yük kolundan oluşmaktadır (Res. 5- 6). Sabit aksamlar dışında yük koluna takıp- çıkarılabilen, iki kancalı yük zinciri ve boyunduruktan oluşan yük aksamı bulunmaktadır.
Tripolis kantarının kuvvet kolu uzunluğu 26.6 cm, yük kolu uzunluğu ise 13.6 cm’dir. Yük kolu ve kuvvet koluyla birlikte kantarın toplam uzunluğu ise 40.2 cm’dir. Armudi formlu hareketli kantar ağırlığının (kantar topuzu) alt yarısının dışı bronz kaplama olup, iç kısmı kurşunla doldurulmuştur.
Yük kolunda yer alan askı kancaları, üç farklı kenardan dışa taşkın üçgen uçlara yuvarlak delik açılarak, içerisinden halkalar geçirilerek sabitlenmiştir. Askı kancaları yarım daire formlu yapılmış ve uç kısmı koni formlu bitirilmiş, böylece kancaların asıldığı yerden kaymasının engellenmesi amaçlanmıştır. Askı kancaları, yük kolundaki halkadan geçirilip geriye döndürülmüş ve askı kancasının gövdesine birleştirilerek sabit duruma getirilmiştir. Her askı kancası kuvvet kolundaki ölçü skalasına denk gelecek şekilde farklı kenara ve mesafeye yapılmıştır. Yük kolu üzerinde yer alan dışa taşkın üçgenler merkez alınarak, askı kancalarının yük kolunun başlangıç noktasından itibaren aralarındaki mesafe 20 mm, 60 mm ve 90 mm olarak ölçülmüştür. Kolun sonlandığı koni biçimli düğmenin başlangıç noktasının hemen arkasında yarım daire formlu ikinci bir düğme yerleştirilirken, her iki düğmenin arasına içe doğru bir boğaz görevi görmüş ve böylece yük zincirini taşıyan boyunduruğun bu boğaza yerleştirilip sabitlenmesi kolaylaştırılmıştır. Bu boğaza yerleştirilip, aşağıya doğru sarkıtılan omega (Ω) formlu boyunduruğun iki dış kıvrımına, iç köşesi yuvarlatılmış “V” biçimli bağlantı aksamı yerleştirilmiş ve boyunduruğun dış kıvrımları sıkıştırılarak sabitlenmiştir. Toplam uzunluğu 11 cm olan bu aksama bağlanan iki ayrı zincir, “8” formlu ve tam ortalarından iki farklı yöne 90°lik açıyla döndürülerek oluşturulmuştur. Birbirine uç kısımlarından eklenerek birleştirilen yük zincirinin ucuna, iki ayrı sivri uçlu yük kancası eklenerek, yük aksamı bölümü sonlandırılmıştır. Yük zincirinin uzunluğu 27.5 cm olarak ölçülürken, zincire bağlı yük kancaları ile birlikte bu uzunluk 32 cm’yi bulmaktadır. Dörtgen kenarlı, yarım daire formlu yük kancalarının çapı 7 cm ile 8 cm arasında değişlik göstermektedir.
Kuvvet kolu üzerinde yer alan uzun dikdörtgen formlu ölçü skalası 45° döndürülerek yük kolu ile birleştirilmiştir. Kuvvet koluna dikdörtgen formlu ölçü skalasının yer aldığı kenarların biri dışında, üç farklı ölçü sistemini temsil eden semboller ve sayılar (Grekçe harfler) yerleştirilmiştir. Sayılar ve semboller kazıma ve sivri uçlu bir alet yardımı ile vurma tekniği kullanılarak yapılmıştır.
Ölçü Skalası Üzerindeki Birim ve Semboller
A. Hafif Yük Ölçü Skalası
Kuvvet kolu üzerinde dıştan içe doğru ve belli aralıklara yerleştirilen Grekçe harfler, sayıları simgelemektedir. Sayıları simgeleyen harflerle birlikte, toplam 7 adet uzun tam çizgi ve sayıları temsil eden 2 adet harf yer almaktadır. Uzun tam çizgilerin ölçü aralıkları içten dışa 14-14- 13-13-15-13-13-13-13 mm’dir. Her tam çizginin arasında kalan bölüme yarım çizgi üzerine 3, yarım çizginin her iki yanına birer adet olmak üzere noktalama yaparak, toplamda 10 adet haç formu verilen semboller ile birimler oluşturulmuştur. Her birimin arasındaki mesafe 13-13-13- 14-14-13-13.5-13-13-11.5 mm’dir. Haç sembolü yarım ölçüyü temsil ederken, her tam çizgiyle arasında ölçü aralıkları 8-8.5 mm arasında değişen ve her biri beşerli olmak üzere, toplam 95 adet ara birim ölçüyü temsil eden yarım çizgi yapılmıştır. Her üç çizgi sistemi, kuvvet kolunda kazıma yöntemiyle gösterilmiştir (Res. 7a). Hafif yük ölçü skalasının 1. tam çizgisine denk gelen A harf ve 5. çizgisine denk gelen E harf ile arasındaki mesafe 107 mm’dir. Ölçü skalasının ilk harf olan A, 1 libraya, E harf ise 5 libraya karşılık gelmektedir. Geriye kalan tam çizgilerin değeri hesaplandığında 1 libradan başlayıp, 10 libraya kadar ölçüm yapılabildiği tahmin edilmektedir.
B. Orta Yük Ölçü Skalası
Orta yük ölçü skalasının ikinci kenarında, sayıları simgeleyen harflerle birlikte, toplam 16 adet uzun tam çizgi yer almaktadır. Uzun tam çizgilerin ölçü aralıkları 16-16-17-16-16-16-15-16- 16-17-17-16-17-17-11.5 mm’dir. Tam çizgilerin her birinin arasına yarım ölçüyü ifade eden ve toplamda 16 adet haç formu verilen semboller yapılmıştır. Her birinin arasındaki mesafe 7-7-8-7-8-7-7-7-7-8-8-8-8-8-4.5-4.5 mm’dir. Skala S, I, E, K harflerinden oluşmaktadır (Res. 7b). Orta yük ölçü skalasının başlangıç noktasında yer alan S harf 6 libraya, 5. tam çizgiye denk gelen I harf 10 libraya, 10. tam çizgiye denk gelen E harf, 15 libraya ve 15. tam çizgiye denk gelen K harf 20 libraya karşılık gelmektedir. K harfinden sonra bir tam, iki haç formlu çizgi yapıldığından, Tripolis kantarının bahsedilen ölçü skalasının 21.5 libraya kadar tarttığı anlaşılmaktadır.
C. Ağır Yük Ölçü Skalası
Kuvvet kolunun üçüncü kenarında yer alan ağır yük ölçü skalası, sayıları simgeleyen harfler ve aralarında yer alan kısa çizgilerden oluşmaktadır. Hafif ve orta yük ölçü skalasının aksine ağır yük ölçü skalasına tam çizgi yapılmamıştır. Bunun yerine tam sayıları ifade eden toplam 8 adet harf yer almaktadır. Harflerin birbirlerine olan aralıkları 20-27-35-35-43-28-33.5-35 mm. dir. Harflerin arasında mesafesi 6-8 mm olarak değişen ve toplam da 27 adet yarım çizgi yer almaktadır (Res. 7 c). Skaladaki Κ harf 20 libraya, E harf 25 libraya, Λ harf 30 libraya, E harf 35 libraya, Μ harf 40 libraya, E harf 45 libraya, N harf 50 libraya ve en sondaki E harf 55 libraya karşılık gelmektedir. Sayısal verilerin libra değerlerine göre, ağır yük ölçü skalasının 20 ile 55 libra arasındaki ürünlerin tartılmasında kullanıldığı anlaşılmaktadır.
Yük Kolu ve Üzerindeki Yazıt
Kuvvet kolu ile yük kolunun ayrımını sağlayan 1 cm. lik yivden başlayarak ölçülen 9.40 cm uzunluğunda ve 1 cm genişliğindeki bölümde, 10 cm. lik bir alanı kaplayan haç sembolü ile başlayan ve bitirilen Grekçe +ΙWΑΝΝΗC+ (Ioannes) yazıtı yer almaktadır (Res. 8). Yazıtta yer alan harfler ve haç sembolü bronz zemine, sivri uçlu bir alet ile vurularak, noktaların birleştirilmesiyle oluşturulmuş olup, harflerin uzunlukları 11 mm ile 6 mm arasında değişmektedir.
Yazıtın yer aldığı yük kolunun her üç kenarına, ölçü skalasına göre yerleştirilen 2.2 cm çapında bronz halkalar yapılmıştır. Sabitlenen bu bronz halkalara, perçinleme ile üç ayrı askı kancası eklenmiş ve askı kancaların bronz halkadan geçirilen bitim noktası, kanca uçlarının baktığı yönün tam tersi yönünde dışa döndürülerek, halka ile sabitlenmesi sağlanmıştır. Askı kancaları üç farklı ölçü skalasına göre yerleştirilmiş olup, yarım daire formlu kancaların çapları 5.2 cm ile 7 cm arasında değişen ölçülere sahiptir. Kancaların uç noktaları yük ve kuvvet kollarının bitiminde yer alan koni formlu düğme ile sonlandırılmıştır.
Tipoloji ve Analoji
Tripolis kantarı, N. Franken tarafından ayrıntılı bir şekilde tanımlanan kantar tiplerinden, masif bronz kantar grubuna dâhildir[13]. Bu sınıfandırmaya göre Tripolis kantarı, Akdeniz Havzası’nda yaygın bir şekilde kullanım gören ve üretim yeri olduğu düşünülen kentin adıyla, Konstantinopolis Tipi[14] kantar grubu özelliği göstermektedir. Yayılım alanı olarak oldukça geniş bir coğrafyaya uzanan Konstantinopolis tipi kantarların N. Franken’ e göre buluntu yerleri ele alındığında Tripolis kantarı, Menderes Bölgesi içerisinde yeni bir buluntu olarak tanımlanabilir.
Konstantinopolis tipi kantarlar, Tripolis’in çevresinde Nysa[15], Sardeis[16], Laodikeia[17], Stratonikeia[18] ve Ephesos[19] kentlerinde tespit edilmiştir (Res. 9). Bunlar arasında Nysa kantarı üç ölçü skalasına ait sayıların temsil ettiği çizgiler ile harfler, işçilik ve kullanım özellikleriyle Tripolis kantarıyla benzerlik göstermektedir. Her iki kantarın ölçü skalasında da Grekçe harfler kullanılırken, hafif ölçü skalası eşit yükü taşıyabilmektedir. Fakat Nysa kantarı orta ve ağır ölçü skalasında yer alan harfleriyle, Tripolis kantarından daha ağır yüklerin ölçüldüğünü gösteren sayısal değerlere sahiptir[20]. Ayrıca Nysa kantarının korunabilmiş armudi formlu ağırlığı ile üst yarısı eksik olan Tripolis kantar ağırlığının alt yarısı ile benzer form özellikleri göstermektedir[21]. Stratonikeia kantarı tipolojik olarak aynı grup içinde yer alsa da sayısal değerlerin Latince harfler ile gösterilmesi özelliği ile Nysa ve Tripolis kantarlarından ayrılmaktadır[22]. Ayrıca Nysa ve Stratonikeia kantarlarının yük kolu sonunda yer alan düğme ile Tripolis kantarının yük kolu sonunda yer alan koni formlu düğme benzerlik taşımaktadır[23].
Sardeis’te tespit edilen kantar, üç askı kancası ve üç ölçü skalası ile Tripolis kantarıyla benzerlik göstermektedir[24]. Üç ölçü skalası üzerinde yer alan birim ve semboller aynı özelliklere sahipse de ağır yük ölçü skalası Sardeis kantarında 60 libra ile sonlanmakta ve böylece Tripolis kantarından 5 libra daha fazla ölçebildiği anlaşılmaktadır. Laodikeia’da bulunan kantarın kuvvetyük kolu ile üç askı kancası ve iki yük kancasından oluşan bölümü Tripolis kantarı ile benzerlik taşısa da omega (Ω) formlu boyunduruk aksamı, Laodikeia kantarında dairesel formlu yapılmıştır[25]. Ephesos kantarı üç ölçü skalası, sayıları temsil eden harfler ve tipolojik açıdan Tripolis kantarıyla benzese de 115 libraya kadar tarttığı düşünüldüğünde, Tripolis kantarının ağır yük ölçü skalasından daha fazla yük ölçebilmesi özelliği ile ayrılmaktadır[26].
Yassıada Batığı’nda ele geçen MS 7. yüzyıla tarihlendirilen Konstantinopolis tipi kantar, büst formlu ağırlığı ve kantar kolunun iki ucunda yer alan domuz başı figürleriyle tipolojik olarak Tripolis kantarından ayrılmakta ancak yayımlanmış yazıtlı bir örnek olmasından dolayı benzerlik taşımaktadır. Yassıada kantarının yük kolu üzerinde “+ΓΕΟΡΓΙΟϒ ΠΡΕΣΒϒ/ΤΕΡΟϒ ΝΑϒΚΛΕΡΟϒ+” yazıtı yer almakta ve burada geçen “ΓΕΟΡΓΙΟϒ” isminin gemi kaptanının ya da gemi sahibinin adını temsilen yazıldığı düşünülmüştür[27].
Anadolu ötesinden Belgrad Müzesi’nde sergilenen masif bronzdan yapılmış Konstantinopolis tipi kantar, Tripolis yazıtlı kantarıyla önemli ölçüde benzerlik taşımaktadır[28]. Özellikle ağır ve hafif ölçü skalasındaki sayıların birebir aynı olduğu gözlenmektedir. Kantarın yük kolu üzerindeki yazıtta yer alan iki isim “+ΠΑΠΑ ΚΕS ΟΙΚΟΝΟΜΟϒ+” piskoposluk birliğini ve “+KϒΡ S ΦΙΛΙΚΟC+” dinî bir yöneticinin ismini temsil ettiği ileri sürülmüştür. Büst şeklinde ele geçen ağırlığın Bizans İmparatorları Zeno (474-491) ve I. Anastasios’un (491- 518) karısı olan Ariadne (474-515) olarak betimlenmiş olması, Belgrad kantarının tarihlendirilmesi açısından önemlidir[29].
Atina’da bulunan ve Metropolitan Müzesi’nde sergilenen Konstantinopolis tipi kantarın iki ölçü birimi ve buna bağlı olarak iki askı kancasına sahip olması dışında, Tripolis kantarı ile benzerlik taşımaktadır[30]. Özellikle Tripolis kantarının alt yarısına ait ağırlık parçası, Atina kantar ağırlığında görülen armudi form ile benzerdir. Atina kantarının yük kolu üzerinde yer alan yazıtta ise haç sembolü ile başlayan “+ΠΑΠΑΛΙΟϒ” ismi yer almış ancak ismin kime ait olabileceğine dair bir değerlendirme yapılmamıştır.
Dumbarton Oaks Koleksiyonu’ndan yayımlanmış bir kantarın yük kolu üzerinde “+ΗΔΕCΙΟϒ+” yazıtı yer almaktadır. Kantar üzerindeki yazıtta yer alan ismin, kısa bir değerlendirme ile kantar sahibinin adı olabileceği ileri sürülmüştür[31]. Paderborn Müzesi’nde sergilenen Konstantinopolis tipi kantarın yazıtında yer alan “+ΑΜΑΧΙΟϒ” isminin aitlik bildirdiği gibi, yüksek bir memuru ya da bir piskoposu temsilen yazılmış olduğu düşünülmüştür[32].
Değerlendirme ve Sonuç
Tripolis kantarının masif bronzdan yapılmış ve tipolojik olarak Konstantinopolis tipi kantar sınıfına dâhil olduğu anlaşılmaktadır. Yayılım alanı olarak oldukça geniş bir coğrafyaya uzanan Konstantinopolis tipi kantarların buluntu yerleri incelendiğinde Tripolis kantarı, Menderes Bölgesi buluntu grubu içerisinde yer almaktadır. Tripolis kantarının kullanım sistemi genel olarak kuvvet kolu üzerindeki üç ölçü skalasının ağırlık değerleri incelendiğinde, hafif yük ölçü skalası 10 libraya, orta yük ölçü skalası 20 libraya, ağır yük ölçü skalası ise 55 libraya karşılık geldiği anlaşılmaktadır. Bu bağlamda 10 libra=3.240 kg. a, 20 libra= 6.480 kg. a, 55 libra 17.820 kg. a karşılık gelecek şekilde ölçüm yapılabilmiş olmalıdır[33].
Konstantinopolis tipi kantarların tarihlendirilmesi, ağırlık kısmı büst şeklinde yapılmadığı takdirde, genel olarak MS 5-7. yüzyıl aralığı gibi geniş bir döneme yayılmaktadır[34]. Tripolis kantarında ağırlık büst şeklinde olmadığından, kantarı tarihleyebilmek ve yazıtta geçen “Ioannes” isminin yazılış amacını tespit edebilmek adına, kentin epigrafik verileri incelenmiştir. Bahsedilen isme dair tek bulguya, Tripolis’in dâhil olduğu bölge olan Lydia’nın piskopos listesinde rastlanılmıştır. MS 451 yılında Khalkedon Konsili’ne katılan ve İskenderiye piskoposu hakkında İmparator Leo’ya MS 458 yılında mektup gönderen Ioannes ismi, Lydia’nın 20 piskoposundan biri olarak geçmektedir[35]. Bu bağlamda ilerleyen dönemlerde yapılacak kazı çalışmalarında elde edilecek yeni bir bulguya dek “Ioannes” isminin, dinî bir yöneticinin onayından geçtiğini belirtmek üzere kantar üzerine yazıldığını önerebiliriz. Ayrıca Belgrad Müzesi’nde sergilenen ve yayımlanan kantar üzerinde haç formuyla birlikte piskopos birliğini temsil eden yazıtın yer alması, isimlerin dinî bir amaç gözetilerek yapıldığı fikrini güçlendirmektedir. Bu amaçla ticari ağırlıkların kilise tarafından denetim altında tutulması[36], güvenceyi simgelemesiyle birlikte kontrol mekanizması sağlanmış olmalıdır. Bu bağlamda Tripolis kantarının Lydia piskoposu Ioannes’in görev süresi boyunca kullanıldığı düşünüldüğünde, MS 5. yüzyılın ikinci yarısından sonra üretilmiş olamayacağı görüşü öne sürülebilir. Kantar gibi ölçüm aletlerinde periyodik kontrolü yapabilmek ve ticarette güvenliği resmî olarak sağlamak üzere, kantar üzerindeki isimlerin yüksek bir memuru temsil ettiği de düşünülebilir. Ancak uzun yıllar kullanıldığı bilinen kantarlarda, resmî bir görevliye ait ismin belli bir çalışma süresi olduğu düşünüldüğünde, yazıtın sıklıkla değişikliğe uğraması ve kantar üzerine yeni bir ismin yazılması gerekmektedir. Tripolis kantarı üzerinde yer alan yazıtta böyle bir değişiklik söz konusu değildir. Ayrıca kantarların uzun yıllar kullanıldığına ve yazıt üzerinde dinî bir yöneticinin ismi üzerinde değişiklik yapıldığına dair bir örnek David Koleksiyonu’nda[37] yer almaktadır. MS 5-7. yüzyılda üretildiği bilinen Konstantinopolis tipi kantar grubu içerisinde yer alan kantarın ölçü skalasında yer alan birim işaretleri değişikliğe uğramamıştır. Ancak yük kolu üzerinde olasılıkla piskoposa ait bir ismin daha sonra kazınarak, yerine Arapça Emevî Halifesi Mervan bin Muhammed bin Mervan (MS 744- 750) ismi ve hemen altında da “Bağışlayan ve esirgeyen Allah’ın adıyla. Allah’tan başka İlah yoktur ve Hz. Muhammed Allah’ın elçisidir.” yazıtı yer almaktadır. Bu özelliği ile Konstantinopolis tipi kantarın, İslamiyet inancında da ticaretin kontrolü ve güvenilirliğini sağlamak amacıyla dinî bir yöneticiyi temsil ettiğini ve MS 8. yüzyılda kullanıldığını kanıtlamaktadır.
Kantarın buluntu yeri olan Kutsal Alan kuzey portik duvarının bitişiğinde kazı çalışmaları tamamlanmadığından, kantar ile değerlendirilebilecek başka bir arkeolojik materyal çalışmaya dâhil edilememiştir. Ancak ızgara planlı kent haritası incelendiğinde, buluntu alanı olası bir caddeyi ve buna bağlı olarak bir dükkân sırasının varlığını düşündürmektedir. Bu bağlamda Tripolis kantarı bu dükkânlarda kullanım görmüş olmalıdır. Lykos Vadisi bereketli toprakları ve Maiandros Nehri’nin Tripolis’in doğu hattı boyunca varlığı, Tripolis’te tarımsal üretimi ve hayvancılığa dayalı ekonomiyi desteklemektedir. Özellikle kentte Granarium’un MS 6. yüzyıla kadar kullanımı ve kazı çalışmaları sonucunda Agora ile çevresinde bakliyat ve meyvelere ait çekirdeklerin bulunması, kentte tarımsal faaliyetlerin yoğun olarak gerçekleştiğini göstermektedir. Ayrıca Maiandros Nehri üzerinden gerçekleştirilen taşımacılık ile yalnızca kentte yaşayanlar için değil, çevre kentlerle de ticari ilişkiler gerçekleştirilmiş ve yetiştirilen ürünler ihraç edilmiş olmalıdır[38].
EKLER
