İznik (Nicaea) Roma Tiyatrosu Mimarisine Dair Bazı Gözlemler

Özet

Bursa’nın İznik ilçesinde yer alan Nicaea antik kenti, Helenistik Dönem’den Osmanlı Dönemi’ne kadar bölgenin önemli bir merkezi olma özelliğini korumuştur. Roma Dönemi kalıntılarının büyük çoğunluğu zarar gören ya da geleneksel konut dokusunun altında kalan kentte, bu döneme tanıklık eden en anıtsal yapı tiyatrodur. Tiyatronun yapım aşamasına dair ilk gerçek bilgiler, Bithynia’ya vali olarak atanan tarihçi, yazar Genç Plinius ve İmparator Traianus arasında geçen mektuplar sayesinde edinilmiştir. Mektuplarda bahsedilen bütün ayrıntılar, yapım aşamasındaki değişiklikler ve eklemeler son yıllarda yapılan kazı çalışmalarıyla kanıtlanmıştır. İznik tiyatrosu, tonoz ve kemer teknolojisi ile tamamen ayağa kaldırılan oturma sıraları (ima cavea) ile Türkiye sınırları içerisindeki tek örnektir. Alt caveayı taşıyan trapezoidal tonozlar, orta caveayı taşıyan beşik tonozlar ve üst caveayı taşıyan paye ayakları inşaatın yükselmesinin yanında sirkülasyonu da rahatlatır. Özenli bir işçilikle yapılan Nicaea tiyatrosu, çağdaşı tiyatrolar ile karşılaştırıldığında Roma karakterinde fakat Anadolu’ya özgü bir yapıdır ve bu açıdan mutlaka korunması gerekli mimari miras niteliğe sahiptir. Özellikle; yapım aşamalarıyla ilgili güvenilir tarihi bilgilerin olması, farklı kültür katmanlarını barındırması, hibrit planda tasarlanması, tonozlu altyapıyla yükseltilmesi ve Anadolu tiyatrolarında sık rastlanmayan Bazilika mekânına sahip olması gibi özellikleriyle öne çıkmaktadır. İznik Roma Tiyatrosu Rölöve, Restitüsyon ve Restorasyon Projesi, yapının çok katmanlı özelliğinin korunması, fiziksel tahribatın önlenmesi ve koruma ilkelerine uygun olarak gelecek nesillere aktarılması amacıyla 2024 yılında uygulanmıştır.

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Çıkar çatışması beyan edilmemiştir.