Kale-Yukarı Mezarlık Alanında Heykel, Balbal, Taş Baba Geleneğinin Yansımaları
Mustafa Beyazıt1
, Başaran Doğu Göktürk2, Yusuf Baştürk3
1Pamukkale Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü, Denizli/ TÜRKİYE 
https://ror.org/01etz1309
2Harran Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Şanlıurfa/TÜRKİYE https://ror.org/057qfs197
3İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk-İslam Arkeolojisi Anabilim Dalı, İzmir/TÜRKİYE https://ror.org/024nx4843
Anahtar Kelimeler: Kale-i Tavas, Mezar Taşı, Orta Asya, Damga, Balbal, Heykel, Taş Baba.
Özet
Denizli-Muğla kara yolunun 70. kilometresindeki Eski Kale (Tabae Antik Kenti)’de yerleşim yerinin dar olması her dönemde defin için ciddi sıkıntılara sebep olmuştur. Bu yüzden Türk-İslam Dönemi’nde de kent halkı definlerini yapmak için Denizli-Muğla karayolu ile ikiye ayrılmış durumdaki Kavaklıpınar mevkinde bulunan Kale-i Tavas Mezarlığı’nı kullanmışlardır. 2015 yılından itibaren düzenli olarak çalışmaların yürütüldüğü Kale-i Tavas Yukarı (Doğu) Mezarlık’ta, kültürel miras niteliğinde dört binden fazla mezar taşı tespit edilmiştir. Bunların arasında, Türklerin İslamiyet öncesi dönemlerine ait gelenek ve kültürlerini yansıtan; geometrik bezemeli, damgalı ve insan siluetli/formlu özellikleriyle bizi Orta Asya’ya götüren mezar taşları ayrı bir grup olarak dikkat çekmektedir. Özellikle Orta Asya coğrafyasında Türklerin balbal, taş heykel (taş baba) geleneğinin temsilcisi olarak gördüğümüz on bir mezar taşı, bu çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır. Bahsi geçen mezar taşları, yüzeylerindeki bezeme, form ve gövde özelliklerine göre tasnif edilerek açıklamaları çizim ve fotoğraflarla desteklenmiştir. Taşlar, taşıdıkları nitelikler doğrultusunda kıyafet unsurları barındıranlar, takı tasvirleri içerenler, kazıma tekniğiyle oluşturulmuş insan siluetlerine sahip olanlar ve belirgin insan uzuvlarıyla şekillendirilmiş örnekler olmak üzere alt gruplar hâlinde incelenmiştir. Bu taşların öncülleri ve benzer örnekleri, Orta Asya’dan başlayarak Kafkaslar, Karadeniz havzası ve Türkiye sınırları içerisinden seçilmiş örneklerle karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. İslamiyet öncesi dönemlerden günümüze kadar sürdürülen bu geleneğin, farklı inanç sistemlerinden geçerek nasıl devam ettirildiği, çalışma kapsamında değerlendirilmiştir.
Atıf/Citation: Beyazıt, Mustafa-Göktürk Başaran Doğu-Baştürk, Yusuf, “Kale-Yukarı Mezarlık Alanında Heykel, Balbal, Taş Baba Geleneğinin Yansımaları”, Höyük,15, 2025, s. 197-214.
Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.
Çalışmanın Tasarlanması/ Planning of the Study Yazar/Author-1 (%34) - Yazar/Author-2 (%33) Yazar/Author-3 (%33)
Veri Toplanması/Collecting Data Yazar/Author-1 (%34) - Yazar/Author-2 (%33) Yazar/Author-3 (%33)
Veri Analizi/Data Analysis Yazar/Author-1 (%34) - Yazar/Author-2 (%33) Yazar/Author-3 (%33)
Makalenin Yazımı/Writing the Article Yazar/Author-1 (%34) - Yazar/Author-2 (%33) Yazar/Author-3 (%33)
Makale Gönderimi ve Revizyonu/ Submission of the Article and Revisions Yazar/Author-1 (%34) - Yazar/Author-2 (%33) Yazar/Author-3 (%33)
Çıkar çatışması beyan edilmemiştir